گلچین ضرب المثل های فرانسویR S T U V
Renard qui dort la matinée, n’a pas la langue emplumée
The fox that sleeps in the morning has not his tongue feathered
صبحدم روبه اگر خواب رود
کی زبانش به پر آغشته شود
Ressembler aux bahutiers, qui font plus de bruit que de besogne
Like box-makers, more noise than work
مثل جعبه سازان، بیش تر سروصدا تا کار
Rien n’a qui assez n’a
He has nothing who has not enough
او که به اندازۀ کافی ندارد هیچ ندارد
Rien n’arrive pour rien
Nothing happens for nothing
هیچ اتفاقی برای هیچ نمی افتد
Rien ne pèse tant qu’un secret
Nothing is so burthensome as a secret
هیچ چیزی همچنان رازی توانفرسا و سنگین نیست
Rien ne ressemble plus à un honnête homme qu’un fripon
Nothing is more like an honest man than a rogue
هیچ چیزی مثل او که ناکسی است
مثل یک فرد شرافتمند نیست
Rien ne se donne si libéralement que les conseils
Nothing is so liberally given as advice
هیچ چیزی همچون یک پند سخاوتمندانه داده نمی شود
Rien n’est bon comme le fruit défendu
Nothing so good as forbidden fruit
چیزی شبیه میوۀ ممنوعه خوب نیست
Rien ne vaut poulain s’il ne rompt son lien
A colt is good for nothing if it does not break its halter
کره اسبی که افسارش را پاره نکند به هیچ دردی نمی خورد
Rien ne vieillit plus vite qu’un bienfait
Nothing grows old sooner than a kindness
هیچ چیزی زودتر از یک لطف پیر نمی شود
Rira bien qui rira le dernier
He’ll laugh well that laughs longest
او که طولانی بخندد خوب می خندد
Sans pain, sans vin, amour n’est rien
Without bread and wine even love will pine
بی نان و شراب عشق هم زار و نحیف می شود
Sauter de la poële sur la braise
To jump out of the frying pan into the fire
از ماهیتابه توی آتش پریدن
Secret de deux, secret de Dieu; secret de trois, secret de tous
The secret of two is God’s secret, the secret of three is everybody’s secret
راز دو نفر راز خدای یکتاست
راز سه نفر راز تمام دنیاست
Se jeter dans l’eau de peur de la pluie
To jump into the water for fear of the rain
از وحشت باران در آب پریدن
Selon le vent la voile
As the wind so the sail
باد از هر سو که آید بادبان رو سوی اوست
Si ce n’était le si et mais, nous serions tous riches à jamais
Were it not for “if” and “but,” we should all be rich for ever
اما و اگر چنانچه در کار نبود
ما تا ابدیت همه دارا بودیم
Si c’était un loup, il vous sauterait au cou
Were it a wolf it would spring at your throat
اگر یک گرگ بود، روی گلویت می پرید
Si enfer n’est plein, jamais n’y aura d’avocat sauvé
Unless hell is full no lawyer will ever be saved
جز در صورتی که جهنم پر شده باشد هیچ وکیلی رستگار نمی شود
Si jeunesse savait! si vieillesse pouvait!
If youth knew! if age could!
اگر جوانی می دانست، اگر پیری می توانست
S’il ne tient qu’à jurer, la vache est à nous
If it only depends on swearing, the cow is ours
گر به سوگند ربط دارد و بس
گاو قطعاً از آن ما باشد
Si souhaits fussent vrais, pastoureaux rois seraient
If wishes were true, shepherds would be kings
چنانچه آرزوها راست بودند
شبانان پادشاهی می نمودند
Si tu as la tête de beurre, ne te fais pas boulanger
If your head is made of butter, don’t be a baker
اگر کله ات از کره ساخته شده، نانوا نشو
Si tu ne le peux dire, si le monstre au doigt
If you cannot say it, point to it with your finger
اگر نمی توانی آن را بگویی، با انگشتت به آن اشاره کن
Sois vraiment ce que tu veux qu’on te croie
Be truly what thou wouldst be thought to be
بشو آن گونه انسانی که خواهی
تو را آن گونه انسانی بدانند
Songes sont mensonges
Dreams are lies
رؤیاها دروغ اند
Soubs ombre d’asne entre chien en moulin
The dog gets into the mill under cover of the ass
سگ در پوشش خر وارد آسیاب می شود
Soupçon est d’amitié poison
Suspicion is the poison of friendship
سوءظن سم دوستی است
Souris qui n’a qu’un trou est bientôt prise
The mouse that has but one hole is soon caught
موش یک سوراخه فوری گیر می افتد
Souvent les railleurs sont raillés
The biter is often bit
نیش زن را غالباً نیشی زنند
Suivez la rivière et vous gagnerez la mer
Follow the river and you will reach the sea
در پی رود برو تا که به دریا برسی
Surement va qui n’a rien
He goes safely who has nothing
هرکسی چیزی ندارد امن و ایمن می رود
Sur un ”oeuf pond la poule un ”oeuf
Upon an egg the hen lays an egg
مرغ بر تخمی نهد تخمی دگر
Tant doit-on le chien blandir qu’on ait la voie passée
One must talk soothingly to the dog until one has passed him
با سگی باید به نرمی حرف زد
تا زمانی کز کنارش رد شوی
Tant va la cruche à l’eau qu’à la fin elle se brise
The pitcher goes often to the well and gets broken at last
کوزه آن قدر به سوی چاه می رود که آخرش می شکند
Tant vaut l’homme, tant vaut sa terre
As the man is worth his land is worth
قیمت مرد هرقدَر باشد
قیمت ملک او همان قدر است
Tard donner, c’est refuser
To give tardily is to refuse
دیر دادن ندادن است
Tel a du pain qui n’a plus de dents
Some have bread who have no teeth left
بعضی از خلق خدا بانان اند
که دگر یکسره بی دندان اند
Tel croit se chauffer qui se brûle
Some who mean only to warm, burn themselves
بعضی ها که فقط می خواهند خود را گرم کنند، خود را می سوزانند
Tel cuide avoir fait qui commence
Some think they have done when they are only beginning
بعضی ها خیال می کنند تمام کرده اند، وقتی تازه شروع کرده اند
Tel maître, tel valet
Like master, like man
نوکر به اربابش شبیه است
Tel menace, qui a peur
A man may threaten yet be afraid
یک آدم ممکن است تهدید کند و در عین حال بترسد
Tel menace, qui est battu
The threatener sometimes gets a beating
گاهی فرد تهدیدکننده کتکی نوش جان می کند
Tel qui rit vendredi, dimanche pleurera
He that laughs on Friday may cry on Sunday
ای بسا جمعه که می خندد مرد
روز یکشنبه فغان خواهد کرد
Tel vend, qui ne livre pas
Some sell and don’t deliver
بعضی ها می فروشند و تحویل نمی دهند
Tendresse maternelle toujours se renouvelle
Mother’s love is ever in its spring
عشق یک مادر همیشه تازه است
Tête de fou ne blanchit jamais
A fool’s head never whitens
موی یک احمق هرگز سفید نمی شود
Tôt gagné, tôt gaspillé
Soon gained, soon squandered
آنچه فوری به دست می آید
به هدر می رود، نمی پاید
Toujours amoureux, jamais marié
Always in love, never married
زن نمی گیرد او که معمولاً
عاشق این زن است یا آن زن
Toujours ne frappe-t-on pas ce à quoy l’on vise
One does not always hit what one aims at
آدم همیشه هر چیزی را که هدف گرفته نمی زند
Toujours pêche qui en prend un
He fishes on who catches one
هرکسی ماهی بگیرد یک عدد
صید ماهی را ادامه می دهد
Toujours truye songe bran
A sow is always dreaming of bran
خوک خواب سبوس می بیند
Tout ce qui branle ne tombe pas
Every thing does not fall that totters
هر چیزی که تلوتلو می خورد سقوط نمی کند
Tout ce qui reluit n’est pas or
All is not gold that glitters
هر درخشانی طلا نیست
Tout chemin mène à Rome
Every road leads to Rome
همۀ راه ها به رم می روند
Toute chair n’est pas venaison
All flesh is not venison
نه هر گوشتی آنِ آهو بُود
Toute chose qui est bonne à prendre est bonne à rendre
What is worth receiving is worth returning
هر چیز که ارزش گرفتن دارد
او ارزش باز دادن ایضاً دارد
Toute comparaison est odieuse
Comparisons are odious
مقایسه ها بوی گند می دهند
Toute eau éteint feu
Any water puts out fire
هر آبی آتش را خاموش خواهد کرد
Toutes les clefs ne pendent pas à une ceinture
All the keys don’t hang at one girdle
همۀ کلیدها از یک کمربند آویزان نیستند
Toutes têtes ne sont pas coffres à raison
All heads are not sense-boxes
هر سری صندوق عقل و هوش نیست
Toutes vérités ne sont pas bonnes à dire
All truths are not good to be uttered
هر حقیقت بهر گفتن خوب نیست
Tout état, et rien au plat
All state, and nothing on the plate
جمله املاک است و چیزی داخل بشقاب نیست
Tout le monde est sage après l’événement
Everybody is wise after the thing has happened
کار هر وقت که از کار گذشت
مردم از دم همه عاقل هستند
Tout va à qui n’a pas besoin
Everything goes to him who does not want it
هر چیزی نصیب کسی می شود که آن را نمی خواهد
Tout vient à point à qui sait attendre
Everything in time comes to him, who knows how to wait
هر چیزی به موقعش نصیب کسی می شود که می داند چگونه به انتظارش بنشیند
Tout y va par compère et commère
Everything goes by favour and cousinship
همۀ کارها با پارتی بازی و پسرخاله بازی راه می افتد
Tricherie revient à son maître
Trickery comes back to its master
نیرنگ به سوی صاحبش برگردد
Triste est la maison où le coq se tait et la poule chante
It is a sorry house in which the cock is silent and the hen crows
خانه ای بی خیر و محزون و دل آزار است آن
گر خروسش ساکت است و مرغ قوقولی کنان
Trois déménagements valent un incendie
Three removals are as bad as a fire
سه جابه جایی به بدی یک آتش سوزی است
Trop de zèle gâte tout
Too much zeal spoils all
شور و شوق زیاد و پرنیرو
همگان را تباه می کند او
Trop tard crie l’oiseau quand il est pris
It is too late for the bird to scream when it is caught
مرغ آن وقتی که در دام اوفتاد
دیگرش دیر است بهر جیغ و داد
Truie aime mieux bran que roses
A sow prefers bran to roses
درون سر خوکی این باور است:
سبوس از گل سرخ هم بهتر است
Tuer la poule pour avoir l’”oeuf
To kill the hen by way of getting the egg
کشتن مرغ با برداشتن تخم مرغ
Un âne ne trébuche pas deux fois sur la même pierre
An ass does not stumble twice over the same stone
هیچ الاغی دو بار پی در پی
روی سنگی سکندری نخورد
Un apothicaire ne doit être longtemps cocu
An apothecary ought not to be long a cuckold
مرد عطار ندارد اجبار
که قرمساق بماند بسیار
Un aveugle mène l’autre en la fosse
One blind man leads another into the ditch
مرد کوری کور دیگر را به سوی چاله ای ره می برد
Un barbier en rase un autre
One barber shaves another
می تراشد این یکی دلاک ما
ریش و پشم آن یکی دلاک را
Un boiteux ne veut aller avec un plus boiteux que lui
A lame man won’t walk with one who is lamer
شلی با شل تری همره نگردد
Un bon repas doit commencer par la faim
A good repast ought to begin with hunger
یک وعده غذای خوب باید
همراه گرسنگی بیاید
Un cerveau ne vaut guère sans langue
A brain is worth little without a tongue
چو مغزی هست، لیک او را زبان نیست
به غیر از بهره ای اندک در آن نیست
Un chien regarde bien un évêque
A dog may look at a bishop
سگی شاید به اسقفی نگاه کند
Un clou chasse l’autre
One nail drives out another
یک میخ میخ دیگر را بیرون می راند
Un coup de langue est pire qu’un coup de lance
The tongue wounds more than a lance
شدت زخم زبان از زخم زوبین بدتر است
Un courtisan doit être sans humeur et sans honneur
A courtier should be without feeling and without honour
یک مرد درباری باید بی احساس و بی شرف باشد
Une conscience pure est un bon oreiller
A clear conscience is a good pillow
وجدان آسوده یک بالش خوب است
Une faute niée est deux fois commise
A fault denied is twice committed
انکار خطا خودش خطایی دگر است
Une femme ne cèle que ce qu’elle ne sait pas
A woman conceals only what she does not know
زن فقط آنچه را نمی داند
توی گوش همه نمی خواند
Une fleur ne fait pas une guirlande
One flower does not make a garland
یک گل تاج گلی نمی سازد
Une fois n’est pas coutume
Once is no custom
یک بار سنت نیست
Une hirondelle ne fait pas le printemps
One swallow does not make a spring
با یک پرستو بهار نخواهد شد
Une poule aveugle peut quelquefois trouver son grain
A blind hen can sometimes find her corn
گاهی از اوقات حتی مرغ نابینا
می تواند تا بیابد دانۀ خود را
Une tromperie en attire une autre
One deceit brings on another
هر فریبی دیگری را در پی اش می آورد
Un fou avise bien un sage
A wise man may learn of a fool
ای بسا که عاقلی از ابلهی چیزی بیاموزد
Un fou fait toujours commencement
A fool is always beginning
ابلهی همواره در حال شروع است
Un homme averti en vaut deux
A man warned is as good as two
هرکه هشدار به او داده شده
مثل این است که همچون دو تن است
Un homme bien monté est toujours orgueilleux
A man well mounted is always proud
هرکسی بار خویش را خوش بست
او همیشه به خویش مغرور است
Un homme de paille vaut une femme d’or
A man of straw is worth a woman of gold
مرد اگر از کاه او را پیکر است
ارزشش مانند یک زن از زر است
Un homme mort n’a ni parents ni amis
A dead man has neither relations nor friends
آدم مرده نه خویشی، نه رفیقی دارد
Un homme, nul homme
One man, no man
یک نفر، هیچ نفر
Un homme qui se noie s’attache à un brin d’herbe
A drowning man clings to a blade of grass
یک آدم غریق در آن دم که جان کند
چنگی به ساقۀ علفی نیز می زند
Un homme riche n’est jamais laid pour une fille
A rich man is never ugly in the eyes of a girl
هرگز آن مردی که دارا و غنی است
در نگاه دختری بدریخت نیست
Un jour en vaut deux pour qui fait chaque chose en son lieu
One day is as good as two for him who does everything in its place
برای کسی که هر کاری را به موقعش انجام می دهد یک روز به خوبی دو روز است
Un malheur ne vient jamais seul
Misfortunes never come single
مصیبت ها هرگز تک تک نمی آیند
Un marteau d’argent rompt une porte de fer
A silver hammer breaks an iron door
چکشی سیمین دری آهنین را می شکند
Un mauvais accommodement vaut mieux qu’un bon procès
A bad compromise is better than a good lawsuit
یک توافق اگرچه معیوب است
بهتر از یک شکایت خوب است
Un moineau dans la main vaut mieux qu’une grue qui vole
A sparrow in the hand is better than a crane on the wing
ارزش گنجشککی افتاده اندر دست
از یکی درنای در پرواز افزون است
Un petit homme projette parfois une grande ombre
A little man sometimes casts a long shadow
گاهی اوقات مردی کوچک سایه ای بلند می اندازد
Un peu d’absence fait grand bien
A little absence does much good
در کمی دوری گزیدن خیر بسیاری است
Un peu d’aide fait grand bien
A little help does a great deal
یاری ای کوچک کند کاری بزرگ
Un seigneur de paille mange un vassal d’acier
A lord of straw devours a vassal of steel
اربابی کاهی رعیتی پولادی را می بلعد
Un seul homme ne peut suffire à tout
No living man all things can
هیچ مردی نتواند همه کاری بکند
Un sot trouve toujours un plus sot qui l’admire
One fool always finds a greater fool to admire him
یک احمق همیشه احمق بزرگ تری پیدا می کند که تحسینش کند
Un tiens vaut mieux que deux tu l’auras
One take-this is better than two thou-shalt-haves
یک «بگیرش» از دو «باید داشته باشی» سر است
Vache de loin a lait assez
A cow from afar gives plenty of milk
گاوی از دور چه شیری دارد
Vache ne sait ce que vaut sa queue jusqu’à ce qu’elle l’ait perdue
A cow does not know what her tail is worth until she has lost it
گاوه اون وقتی که دمش دیگه نیست
قدر دمو تازه می فهمه که چیست
Vent au visage rend un homme sage
Adversity makes a man wise
بدبیاری آدم را خردمند می کند
Ventre affamé n’a point d’oreilles
A hungry belly has no ears
شکم گرسنه گوش شنوا ندارد
Ventre plein conseille bien
A full belly counsels well
شکم سیر خوب پند دهد
Viande d’ami est bientôt prête
A friend’s meat is soon ready
شام و ناهار رفیق زود حاضر می شود
Vie de pourceau, courte et bonne
A pig’s life, short and sweet
زندگانی یک خوک، کوته است و شیرین است
Vieux chien n’aboie pas en vain
An old dog does not bark for nothing
سگ پیر بی خودی پارس نمی کند
Ville qui parlemente est moitié rendue
The town that parleys is half surrendered
قصد شهری چو صلح کردن اوست
نصف آن توی چنگ دشمن اوست
Voix du peuple, voix de Dieu
The people’s voice, God’s voice
صدای مردم، صدای خدا
Voler un voleur n’est pas voler
To rob a robber is not robbing
دزدی از یک دزد دزدی نیست
Vouloir, c’est pouvoir
Will is power
اراده نیروست
برگرفته از کتاب گلچین ضرب المثل های فرانسوی؛ گزینش و ترجمه: مهدی احمدی
40 ضرب المثل ایتالیایی