گلچین ضرب المثل های فرانسویA
A barbe de fol apprend-on à raire
On a fool’s beard the barber learns to shave
مرد سلمانی سر اصلاح ریش بی خرد
یاد می گیرد چگونه ریش می بایست زد
A bon appétit il ne faut point de sauce
Hunger is the best sauce
گرسنگی بهترین سس است
A bon chien il ne vient jamais un bon os
A good dog never gets a good bone
هرگز آن سگ که او سگ خوبی است
قسمتش استخوان خوبی نیست
A bon entendeur demi-mot
A word to the wise
عاقلان را واژه ای
A brebis tondue Dieu mesure le vent
God tempers the wind to the shorn lamb
بهر آن بره که چیدند ز تن پشمش را
باد را می کند آرام و دل انگیز خدا
Absent le chat, les souris dansent
When the cat’s away the mice will play
گربه وقتی که از این جا غایب است
موش ها مشغول بازی می شوند
Absent n’est point sans coulpe ni présent sans excuse
Absent, none without blame; present, none without excuse
از غایبان حتی یکی بی اشتباه
از حاضران حتی یکی بی عذر نیست
A chacun son fardeau pèse
Every one feels his own burden heavy
هر کسی حس می کند بار خودش سنگین تر است
A chaque fou plaît sa marotte
Every fool likes his bauble
هر مشنگی خرت و پرت خویشتن را دوست دارد
A cheval donné, il ne faut point regarder à la bouche
Look not a gift horse in the mouth
توی دهان اسب پیشکشی را نگاه نکن
A chose faite conseil pris
When a thing is done advice comes too late
کار هر وقت که از کار گذشت
بهر اندرز و نصیحت دیر است
A dur âne dur aiguillon
For a stubborn ass a hard goad
لایق یک الاغ یک دنده
یک چماق کلفت و کوبنده
A goupil endormi rien ne lui chet en gueule
Nothing falls into the mouth of a sleeping fox
توی حلق روبه خفته
کلهم چیزی نمی افته
Aide-toi, le ciel t’aidera
Help thyself and heaven will help thee
به خودت خیز و کمک کن ای مرد
و خدا هم کمکت خواهد کرد
Aime-moi un peu, mais continue
Love me a little, but love me long
کم دوستم داشته باش، ولی طولانی دوستم داشته باش
Aimer et savoir n’ont même manière
To love and to be wise are two different things
عاشق بودن و عاقل بودن دو چیز مختلف اند
Ainsi dit le renard des mûres, quand il n’en peut avoir: elles ne sont point bonnes
The fox says of the mulberries when he cannot get at them: they are not good at all
«این ها که اصلاً توت های باب میلی نیستند»
این حرف روباه است
آن موقعی که دست او از توت کوتاه است
Aisé à dire est difficile à faire
Easy to say is hard to do
کار اگر گفتنش آسان کاری است
کردنش کار بسی دشواری است
A la chandelle la chèvre semble demoiselle
By candle-light a goat looks like a lady
زیر نور شمع یک بز عینهو یک خانم است
A la guerre comme à la guerre
At the wars as they do at the wars
در جنگ آن کنید که در جنگ می کنند
A l’amour et au feu on s’habitue
One grows used to love and to fire
هم به عشق و هم به آتش فرد عادت می کند
A la queue gît le venin
In the tail lies the venom
زهر در دم نهفته است
A l’aventure on met les ”oeufs couver
Eggs are put to hatch on chance
تخم مرغ ها شانسی جوجه می شوند
A laver la tête d’un âne on ne perd que le temps et la lessive
To wash an ass’s head is but loss of time and soap
کلۀ یک الاغ را شستن
یعنی اتلاف وقت با صابون
A l’impossible nul n’est tenu
No one is bound to do impossibilities
هیچ کس مجبور نیست غیرممکن ها را انجام دهد
A l’”oeuvre on connaît l’ouvrier
The workman is known by his work
کارگر را با کارش می شناسند
A l’ongle on connaît le lion
You may know the lion by his claw
می توان یک شیر را از پنجۀ او هم شناخت
A méchant chien court lien
A vicious dog must be tied short
بند آن سگ را که بدجنس است و پست
لاجرم باید کمی کوتاه بست
Ami de table est variable
A table friend is changeable
رفیق میز غذا مستعد تغییر است
Amour et seigneurie ne veulent point de compagnie
Love and lordship like no fellowship
حکومت و عاشقی شریک بردار نیست
Amour fait moult, argent fait tout
Love does much, money everything
عشق خیلی کارها می کند، پول همه کار می کند
Amour, toux, fumée, et argent, ne se peuvent cacher longuement
Love, a cough, smoke, and money, cannot long be hid
ثروت و عاشقی و سرفه و دود
دیرگاهی نهان نخواهد بود
Amour, toux, et fumée, en secret ne font demeurée
Love, a cough, and smoke will not remain secret
این سه تا چیز: عشق، سرفه و دود
راز پنهانی ای نخواهد بود
Ane piqué convient qu’il trotte
A goaded ass must trot
آن الاغی که نیشتر خورده
ناگزیر است یورتمه برود
A nouveaux seigneurs nouvelles lois
New lords, new laws
خوانین تازه، قوانین تازه
A nul ne peut être ami qui de soi-même est ennemi
He cannot be a friend to any one who is his own enemy
هر کسی دشمن خود می باشد
عاجز از دوست شدن با دگری است
A paroles lourdes oreilles sourdes
To rude words deaf ears
لایق حرف وقیحانه فقط گوش کری است
A père avare enfant prodigue
A miserly father makes a prodigal son
پدری خسیس پسری ولخرج بار می آورد
A petite achoison le loup prend le mouton
Upon a slight pretext the wolf takes the sheep
با دلیل و بهانه ای بی خود
بره را گرگ می برد با خود
A petite fontaine boit-on à son aise
At a little fountain one drinks at one’s ease
آدمی از جویبار کوچکی
آب می نوشد به آرام و قرار
Après dommage chacun est sage
After mischance every one is wise
پس از بدبیاری همه عاقل اند
Après la fête on gratte la tête
After a feast a man scratches his head
بعد از مهمانی آدم سرش را می خاراند
Après la pluie le beau temps
After rain fine weather
پس از باران هوایی صاف می آید
Après la mort le médecin
After death the doctor
بعد مردن مریض تازه دکتر آمده
Après le fait ne vaut souhait
After the act wishing is in vain
آرزو در پس رخداد یقین بیهوده ست
Après moi le déluge
After me the deluge
بنده که مُردم بگذار سیل جهان را ببرد
Après perdre perd-on bien
After one loss come many
پس از یک ضرر هی ضرر بر ضرر
Après raire n’y a plus que tondre
After shaving there’s nothing to shear
بر تن گوسفند پشم زده
هیچ چیزی برای چیدن نیست
A qui veut rien n’est impossible
Nothing is impossible to a willing mind
چیزی برای یک دل خواهان محال نیست
A raconter ses maux souvent on les soulage
By telling our woes we often assuage them
چون بنای درددل کردن نهیم
غصه ها را خوب تسکین می دهیم
Argent comptant porte médecine
Ready money works great cures
پول دم دست معالجات شگرفی می کند
Argent emprunté porte tristesse
Money borrowed is soon sorrowed
پول قرضی مایۀ غم می شود
Argent est rond, il faut qu’il roule
Money is round, it must roll
پول گرد است و بباید قل خورد
Argent reçu, le bras rompu
The money paid, the workman’s arm is broken
پول را وقتی که قبلاً می دهم
دست مرد کارگر گردد قلم
A Rome comme à Rome
At Rome do as Rome does
به رم آن بکن که رمی ها کنند
A rude âne rude ânier
For a stubborn ass a stubborn driver
لایق یک الاغ گَنده دماغ
خرسواری است قلچماق و الاغ
Assez a qui se contente
He has enough who is content
او به اندازۀ کافی دارد
که به دل تخم قناعت کارد
Assez parents, assez tourments
Much kindred, much trouble
خویش بسیار و زحمت بسیار
A toile ourdie Dieu envoie le fil
For a web begun God sends thread
برای پارچه ای که بافتنش شروع شده خدا نخ می فرستد
A tout il y a commencement
Everything must have a beginning
هرچه را می باید از یک جایی آغازید
A tout oiseau son nid est beau
To every bird its nest seems fair
آشیان هر پرنده
در نگاهش دلپسنده
Au battre faut l’amour
By beating love decays
عشق با دست بزن می گندد
Au besoin l’on connaît l’ami
A friend is known in time of need
دوستت را نشناسی، تا کی؟
تا که کار تو بیفتد با وی
Au dernier les os
For the last-comer the bones
استخوان ها سهم هر کس آخر آمد می شود
Aujourd’hui marié, demain marri
Married to-day, marred to-morrow
امروز زن می گیرد و فردا تباه است
Au long aller petit fardeau pèse
Light burdens borne far become heavy
بار سبک چون که سوی دوردست
برده شود، بار گرانی شده ست
Au nouveau tout est beau
What is new is always fine
هرچه نو باشد خوش است
Au pays des aveugles les borgnes sont rois
The one-eyed are kings in the land of the blind
یک چشم ها شاهان شهر کورهایند
Au prêter ange, au rendre diable
In borrowing an angel, in repaying a devil
موقع قرض فرشته ست، ولی
وقت پس دادن آن شیطانی است
Au prêter cousin germain, au rendre fils de putain
At borrowing cousin german, at repaying son of a whore
موقع قرض کردن پسرخالۀ تنی، موقع پس دادن مادرقحبه
Autant de têtes, autant d’avis
So many men, so many minds
این همه آدم، این همه عقیده
Autant de trous, autant de chevilles
A peg for every hole
بهر هر سوراخ میخی نیز هست
Autant vaut être mordu d’un chien que d’une chienne
It is all one whether you are bit by a dog or a bitch
فرقی ندارد که نره سگی گازت گرفته باشد یا ماچه سگی
Autant vaut l’homme comme il s’estime
A man is valued according to his own estimate of himself
ارزش مرد به درکی است که از خود دارد
Autre temps, autres m”oeurs
Other times, other manners
زمان های دیگر، رسومی دگر
Aux grands maux les grands remèdes
Desperate ills require desperate remedies
برای درمان بیمارِ در آستانۀ مرگ هر کاری رواست
A vaillant homme courte épée
A short sword for a brave man
مرد دلیری را شمشیر کوتاهی
Avec un Si on mettrait Paris dans une bouteille
With the help of an If you might put Paris into a bottle
با یک اگر پاریس را در بطری ای جا می کنی
A vieille mule frein doré
A gilt bridle for an old mule
افساری مطلا برای قاطری پیر
Avoir des amis en paradis et en enfer
To have friends both in heaven and hell
دوستانی در بهشت و در جهنم داشتن
برگرفته از کتاب گلچین ضرب المثل های فرانسوی؛ گزینش و ترجمه: مهدی احمدی
40 ضرب المثل ایتالیایی