گلچین ضرب المثل های فرانسویM N O P
Maille à maille on fait le haubergeon
Link by link the coat of mail is made
جوشن را حلقه حلقه می سازند
Maints sont bons parce qu’ils ne peuvent nuire
Many a one is good because he can do no mischief
چه زیاد است نکو انسانی
که از آن روی نکو انسانی است
که توانایی شر در وی نیست
Maison faite et femme à faire
A house ready made and a wife to make
خانه ای ساخته و همسری ساختنی
Mal d’autrui n’est que songe
Another’s misfortune is only a dream
بدبختی دیگری فقط یک رؤیاست
Mal sur mal n’est pas santé
Misfortune upon misfortune is not wholesome
بدبختی روی بدبختی برای سلامتی مضر است
Marchand qui perd ne peut rire
The merchant that loses cannot laugh
چو زیان دیده است یک تاجر
نتواند بخندد او هرهر
Mariage d’épervier: la femelle vaut mieux que le mâle
A hawk’s marriage: the hen is the better bird
ازدواجی پر از ستیزه و شر:
مرغ باشد پرندۀ بهتر
(وقتی مرد زن ذلیل باشد)
Marie ton fils quand tu voudras, ta fille quand tu pourras
Marry your son when you please, your daughter when you can
برای پسرت هر وقت دوست داشتی زن بگیر، دخترت را هر وقت توانستی شوهر بده
Mari sourd et femme aveugle font toujours bon ménage
A deaf husband and a blind wife are always a happy couple
زوج زن کور و شوهر کر
یک زوج همیشه شاد هستند
Mauvaise herbe croît toujours
Ill weeds grow apace
علف هرز زود می روید
Mauvais ouvrier ne trouvera jamais bon outil
A bad workman never finds a good tool
یک صنعتگر بد هرگز ابزار خوبی پیدا نمی کند
Méchant poulain peut devenir bon cheval
A ragged colt may make a good horse
بسا کره ای تخس و ناسازگار
که اسبی شود عالی و راهوار
Mère piteuse fait sa fille rogneuse
A tender-hearted mother makes a scabby daughter
مادری کو دل نازک دارد
دختر خیره سری بار آرد
Mettre la charrue devant les b”oeufs
To put the plough before the oxen
خیش را جلوی گاوها بستن
Mieux nourri qu’instruit
Better fed than taught
تغذیه اش بهتر از تربیتش بوده است
Mieux vaut assez que trop
Enough is better than too much
کافی از خیلی زیادی بهتر است
Mieux vaut avoir ami en voye qu’or ou argent en corroye
Better to have a friend on the road than gold or silver in your purse
دوستی داشتن اندر جاده
بهتر از سیم و زری در جیب است
Mieux vaut bon repas que bel habit
Better a good dinner than a fine coat
یک شام خوب از یک کت زیبا سر است
Mieux vaut couard que trop hardi
Better be a coward than foolhardy
یک انسان ترسوی بزدل شدن
ز بی کله بودن بسی بهتر است
Mieux vaut engin que force
Contrivance is better than force
ابتکار از زور خیلی بهتر است
Mieux vaut être tête de chien que queue de lion
Better be the head of a dog than the tail of a lion
کلۀ یک سگ اگر باشم من
بهتر است از دم شیری بودن
Mieux vaut glisser du pied que de la langue
Better a slip of the foot than of the tongue
به که ما را پا بلغزد تا زبان
Mieux vaut perdre la laine que la brebis
Better lose the wool than the sheep
بهتره پشم گوسفنده بره
تا خود گوسفنده حفظ بشه
Mieux vaut règle que rente
Thrift is better than an annuity
صرفه جویی به از مقرری ای است
Mieux vaut tard que jamais
Better late than never
دیرتر بهتر از هرگز است
Mieux vaut terre gâtée que terre perdue
Better a ruined than a lost land
زمینی ویران بهتر از زمینی از دست رفته است
Mieux vaut une once de fortune qu’une livre de sagesse
An ounce of luck is worth a pound of wisdom
یک نخود اقبال نیکو مثل یک من عقل می ارزد
Moins vaut rage que courage
Rage avails less than courage
حاصل خشم از شهامت کم تر است
Moitié figue, moitié raisin
Half figs, half raisins
نیمی انجیر و نیمه ای کشمش
Montre-moi un menteur je te montrerai un larron
Show me a liar and I’ll show you a thief
دروغگویی نشانم بده تا دزدی نشانت دهم
Montrer le soleil avec un flambeau
To show the sun with a torch
خورشید را با مشعلی نشان دادن
Morceau avalé n’a plus de goût
There is no flavour in a swallowed morsel
لقمۀ خورده شده طعم ندارد
Morte la bête, mort le venin
The beast dead, the venom is dead
جانور مرده است و سم مرده
Mot à mot on fait les gros livres
Word by word the big books are made
کتاب های قطور کلمه به کلمه ساخته می شوند
Muraille blanche papier de fou
A white wall is the fool’s paper
دیوار سفید کاغذ بی عقل است
N’a pas fait qui commence
He has not done who is beginning
نکرده است کسی که دارد شروع می کند
Nécessité est mère d’invention
Necessity is the mother of invention
احتیاج مادر اختراع است
Nécessité n’a pas de loi
Necessity has no law
احتیاج هیچ قانونی ندارد
Ne crachez pas dans le puits, vous pouvez en boire l’eau
Spit not in the well, you may have to drink its water
توی چاه تف نکن، شاید مجبور شوی آبش را بنوشی
Ne croire à Dieu que sur bons gages
Trust not to God but upon good security
به خداوند توکل نکنید
به جز آن وقت که خاطرجمعید
Ne mets ton doigt en anneau trop étroit
Don’t put your finger into too tight a ring
نکن انگشت خود را زود و جنگی
درون حلقۀ بسیار تنگی
Ne meurs cheval, herbe te vient
Horse, don’t die yet, grass is coming
نمیر ای اسب فعلاً، علف دارد می آید
Ne prêtez point votre argent à un grand seigneur
Do not lend your money to a great man
پولت را به مردی بزرگ قرض نده
Ne reprens ce que n’entens
Don’t find fault with what you don’t understand
توی چیزی که نمی فهمی که چیست
بی خودی دنبال ایرادی نگرد
N’éveille pas le chat qui dort
Wake not a sleeping cat
گربه وقتی خفته بیدارش نکن
Noblesse oblige
Nobility imposes obligations
اشرافیت الزاماتی را تحمیل می کند
Noire geline pond blanc ”oeuf
A black hen lays a white egg
مرغی سیاه تخم سفیدی می گذارد
Nous verrons, dit l’aveugle
We shall see, as the blind man said
خواهیم دید، چنان که مرد کور گفت
Nul feu sans fumée
No fire without smoke
هیچ آتشی بی دود نیست
Nul n’est prophète dans son pays
No man is a prophet in his own country
هیچ کس در موطنش پیغمبری نیست
Nul n’est si large que celui qui n’a rien à donner
No one is so liberal as he who has nothing to give
هیچ کس مثل فردی که چیزی برای دادن ندارد دست ودلباز نیست
On a beau mener le b”oeuf à l’eau s’il n’a soif
It is in vain to lead the ox to the water if he is not thirsty
بردن یک گاو وقتی تشنه نیست
سوی آبی کار بس بیهوده ای است
On achète tout fors le jour et la nuit
Everything may be bought except day and night
به جز روز و شب هرچه را می توانی خرید
On apprend en faillant
One learns by failing
از شکست انسان می آموزد
On a souvent besoin de plus petit que soi
One often has need of a lesser than oneself
آدم معمولاً به یکی کوچک تر از خودش نیاز پیدا می کند
On a tant crié Noël qu’à la fin il est venu
Christmas has been talked of so long that it has come at last
آن قدر دربارۀ کریسمس حرف می زنند که بالأخره می آید
On compte les défauts de ceux qu’on attend
People count up the faults of those who keep them waiting
مردم عیب های کسانی که منتظرشان می گذارند را می شمارند
Oncques souhait n’emplit le sac
Wishes never filled the bag
هیچ موقع آرزوها گونی ای را پر نکردند
On dit est un sot
“They say” is a fool
«چنین گویند» خنگی کله پوک است
On fait le loup plus grand qu’il n’est
The wolf is not so big as people make him
گرگ آن قدری که مردم بزرگش کرده اند بزرگ نیست
On ferait un bien gros livre de tous les peut-être qui se disent en un jour
It would be a very big book that contained all the maybes uttered in a day
اگر همۀ شایدهایی که در یک روز گفته می شود را جمع کنند، کتاب خیلی بزرگی می شود
On frotte tant le fer qu’à la fin il s’échauffe
Iron may be rubbed so long that it gets heated
آهن از مالش بسیار بسا داغ شود
On lie bien le sac avant qu’il soit plein
A sack is best tied before it is full
پیش از آنی که کیسه پر بشود
درِ آن بسته می شود بهتر
On n’a jamais bon marché d’une mauvaise marchandise
Bad ware is never cheap
کالای بد هیچ وقت ارزان نیست
On n’a jamais vu chèvre morte de faim
No one ever saw a goat dead of hunger
هیچ کس بزی که از گرسنگی مرده باشد ندیده
On n’a rien pour rien
Nothing is had for nothing
هیچ چیزی در ازای هیچ چیز
گیر یک آدم نمی آید عزیز
On ne fait pas de rien grasse porée
Fat broth cannot be made of nothing
آبگوشت چرب و چیلی را نمی توان با هیچ درست کرد
On ne jette des pierres qu’à l’arbre chargé de fruits
It is only at the tree loaded with fruit that people throw stones
مردم فقط به سوی درخت میوه دار سنگ پرتاب می کنند
On ne peut contenter tout le monde et son père
One cannot please everybody and one’s father
همه را و پدر خود را مرد
نتواند که ز خود راضی کرد
On ne peut faire qu’en faisant
To do, one must be doing
بهر کردن آدمی باید کند
On ne peut pas empêcher le vent de venter
One can’t hinder the wind from blowing
آدم نمی تواند جلوی وزش باد را بگیرد
On ne prend pas le lièvre au son du tambour
Hares are not caught by the sound of the drum
خرگوش ها با صدای طبل صید نمی شوند
On ne prête qu’aux riches
People lend only to the rich
مردم فقط به پولدارها قرض می دهند
On ne sait pas pour qui on amasse
One knows not for whom he gathers
آدم نمی داند برای کی دارد جمع می کند
On ne saurait faire boire un âne s’il n’a pas soif
You cannot make an ass drink if he is not thirsty
تا خری تشنه نباشد نتوان
که به اجبار به او آب خوراند
On ne saurait faire d’une buse un épervier
You cannot make a hawk of a buzzard
سنقری را قوش نتوانی نمود
On ne saurait tirer de l’huile d’un mur
You cannot get oil out of a wall
نتوانی ز هیچ دیواری
روغنی بهر خود برون آری
On n’est jamais crotté que par la boue
One is never soiled but by filth
مرد چرکین نشود جز با چرک
On pêche bien en eau troublé
It is good fishing in troubled waters
در آب های ناآرام خوب می شود ماهی گرفت
On peut payer l’or trop cher
One may buy gold too dear
بسا که مرد طلا را بسی گران بخرد
On prend plus de mouches avec du miel qu’avec du vinaigre
Flies are easier caught with honey than with vinegar
با عسل ساده تر از سرکه مگس می گیری
On revient toujours à ses premières amours
One always returns to one’s first love
جانب عشق اولین خودش
آدمیزاد بازمی گردد
On touche toujours sur le cheval qui tire
The horse that draws most is most whipped
اسبی که بیش تر بار می برد بیش تر شلاق می خورد
On va bien loin depuis qu’on est las
One may go a long way after one is tired
ای بسا یک فرد بعد از خستگی
راه بس دور و درازی طی کند
On voit plus de vieux ivrognes que de vieux médecins
There are more old drunkards than old doctors
تعداد الکلی های پیر از تعداد پزشکان پیر بیش تر است
Or est qui or vaut
That is gold which is worth gold
هر چیزی اگر نرخ طلا داشت طلاست
Ote-toi de là que je m’y mette
Get out of that place and let me take it
از آن جا بیا بیرون تا من جایت را بگیرم
Où il est faible le fil se rompt
Where the thread is weakest it breaks
رشته از سست ترین قسمت خود می گسلد
Où il n’y a point de mal il ne faut point d’emplâtre
Where there is no sore there needs no plaister
چو زخمی نباشد به مرهم چه حاجت
Où la chèvre est attachée il faut qu’elle broute
Where the goat is tied she must browse
تو همون جا که بزه بسته شده
بزه مجبوره همون جا بچره
Où la guêpe a passé le moucheron demeure
Where the wasp has passed the fly sticks fast
در آن جا که زنبور وحشی گذشت
مگس گیر کرد و گرفتار گشت
Où la haie est plus basse on saute dessus
Where the hedge is lowest men jump over
مردم از روی همان قسمت پرچین که کوتاه تر است می پرند
Où l’hôtesse est belle le vin est bon
Where the hostess is handsome the wine is good
زن میزبان هرکجا خوشگل است
شراب ضیافت چه باب دل است
Oy, voy, et te tay, si veux vivre en paix
Hear, see, and say nothing if you would live in peace
بشنو، بنگر و هیچ نگو، اگر می خواهی در آرامش زندگی کنی
Pain dérobé réveille l’appétit
Stolen bread stirs the appetite
نان دزدی اشتها را باز خواهد کرد
Paris n’a pas été fait en un jour
Paris was not built in a day
پاریس یک روزه بنا نشد
Parole jetée va partout à la volée
A word once out flies everywhere
تا کلامی از دهان خارج شود
بال بگشوده به هر سو می رود
Par trop débattre la vérité se perd
In too much disputing truth is lost
در بحث و جدل زیادی حقیقت گم می شود
Pas à pas on va bien loin
Fair and softly goes far
به نرمی و سلانه سلانه تا دوردستان روند
Pauvreté est une espèce de ladrerie
Poverty is a sort of leprosy
تهیدستی خودش نوعی جذام است
Pauvreté n’est pas vice
Poverty is not a vice
تهیدستی رذیلت نیست
Pendant que les chiens s’entre-grondent le loup dévore la brebis
Whilst the dogs are growling at each other the wolf devours the sheep
آن زمانی که سگان بر سر هم می غرند گرگ گوسفندان را می درد
Pense moult, parle peu, écris moins
Think much, say little, write less
خیلی فکر کن، کم حرف بزن و از آن هم کم تر بنویس
Petit à petit l’oiseau fait son nid
Little by little the bird builds its nest
پرنده آشیانه اش را اندک اندک می سازد
Petit chaudron, grandes oreilles
Little pitchers have long ears
کوزه های کوچک گوش های درازی دارند
(منظور بچه ها هستند)
Petite chose aide souvent
A little thing often helps
یک چیز کوچک و خرد اغلب به کاری آید
Petite étincelle luit en ténèbres
A little spark shines in the dark
اخگری کوچک در تاریکی می درخشد
Petite pluie abat grand vent
A little rain stills a great wind
نرمه بارانی تندبادی را آرام می کند
Petit homme abat grand chêne
A little man fells a great oak
مردی کوچک بلوطی بزرگ را می اندازد
Pierre qui roule n’amasse point de mousse
A rolling stone gathers no moss
سنگی که بغلتد خزه بر وی ننشیند
Plumer l’oie sans la faire crier
To pluck the goose without making it cry out
کندن پرهای غازی بی که جیغ او درآید
Plus fait douceur que violence
Gentleness does more than violence
لطافت از خشونت کاراتر است
Plus le singe s’élève plus il montre son cul pelé
The higher the ape climbs the more he shows his rump
عنتری هرقدر بالاتر رود
بیش تر کونش نمایان می شود
Plus on est de fous, plus on rit
The more fools the more laughter
هرچه خل بیش تر است، خنده هم بیش تر است
Plus on remue la merde et plus elle pue
The more you stir it the more it stinks
هرقدَر بیش تر همش بزنی
گند آن بیش تر بلند شود
Plus on se hâte moins on avance
The more haste the worse speed
هرچه عجله بیشتر، سرعت بدتر
Point de nouvelles bonnes nouvelles
No news is good news
خود این بی خبری یک خبر خوب و خوش است
Point de roses sans épines
No rose without a thorn
به هیچ جا گل سرخی بدون خار نباشد
Porte fermée, le diable s’en va
When the devil finds the door shut he goes away
چون که ابلیس ببیند که دری
روی او بسته شده برگردد
Porter de l’eau à la rivière
To carry water to the river
آب را سوی رود آوردن
Porter lanterne à midi
To carry a lantern in mid-day
حمل یک فانوس در هنگام ظهر
Possession vaut titre
Possession is as good as a title
مالکیت به خوبی لقبی است
Pour de l’argent les chiens dansent
Money makes dogs dance
پول سگ ها را به رقص آرد
Pour l’amour du chevalier baise la dame l’écuyer
For sake of the knight the lady kisses the squire
خانم به خاطر شوالیه آجودان او را می بوسد
Pour néant demande conseil qui ne le veut croire
He asks advice in vain who will not follow it
بیهوده تمنای نصیحت دارد
چون گوش نخواهد که بدان بسپارد
Pour un plaisir mille douleurs
For one pleasure a thousand pains
در ازای یک لذت یک هزار آزار است
Prendre l’occasion aux cheveux
To take opportunity by the forelock
فرصتی را از کاکلش گرفتن
Prends le premier conseil d’une femme et non le second
Take a woman’s first advice and not her second
اولین پند زنی را می پذیر
دومی را مطلقاً جدی نگیر
Près de l’église et loin de Dieu
The nearer the church the farther from God
هرچه به کلیسا نزدیک تر، از خدا دورتر
Promettre et tenir sont deux
Promising and performing are two things
قول و عمل دو چیزند
Puisque le vin est tiré il faut le boire
Since the wine is drawn it must be drunk
حالا که شراب ساخته شده باید نوشیده شود
برگرفته از کتاب گلچین ضرب المثل های فرانسوی؛ گزینش و ترجمه: مهدی احمدی
40 ضرب المثل ایتالیایی